Türkiye’nin ilk ve tek maden müzesi olan Zonguldak Maden Müzesi, Avrupa Endüstri Mirası Rotası’na (European Route Of Industrial Heritage – ERIH) üye olarak kabul edildi. Endüstri mirası unsurları bakımından henüz yeterli gelişim gösterememiş ülkemizde uzun zamandır Zonguldak’ta ve TR81 Batı Karadeniz Bölgesinde sürdürülen endüstri mirası odaklı araştırma, işbirliği, tasarım ve proje destek çalışmalarıyla önemli seviyelere gelinmiştir. Zonguldak Maden Müzesi, Santralistanbul Enerji Müzesi ile birlikte Türkiye’den ERIH’e üye olan iki lokasyondan biri olmuştur. Söz konusu üyelik, Zonguldak ilinin taşkömürü ile birlikte şekillenen tarihinin uluslararası boyutta tanıtımına ve şehrin marka değerine önemli katkılar sunacaktır.
Endüstri mirasını koruma, tanıtma ve işbirliği ağı olan ERIH, Avrupa ve Avrasya Bölgesi’nden 30 ülkeden 300’den fazla üyeye sahiptir. ERIH haritası üzerinde 2.100’den fazla endüstri mirası lokasyonu yer almaktadır.
Avrupa ve dünyada gün geçtikçe önemini ve farkındalığı artan endüstri mirası, üye lokasyonlar ve ülkeler arasında bilgi ve tecrübe paylaşımını artırmayı ve işbirliğini güçlendirmeyi hedeflemektedir. Endüstri devriminden günümüze kalan ikonik endüstri yapılarını, dönemin teknolojilerini, endüstri mirası odaklı sosyal, mimari ve tarihi değere sahip fabrikaları, ulaşım altyapı ve araçları, maden ocakları, yaşam alanları gibi unsurları korumayı, geliştirmeyi ve kent yaşamına kazandırmayı ve böylece kadim endüstri kentlerini markalaştırmayı amaçlamaktadır.
Batı Karadeniz Kalkınma Ajansının (BAKKA) 2021 yılında yayımladığı TR81 Bölgesi Endüstri Mirası Ögelerinin Araştırılması Raporu ile Zonguldak, Karabük ve Bartın illerinde endüstri mirası ögesi sayılabilecek ve çeşitli boyut ve işlevlerde onlarca unsur tespit edilmiştir. Söz konusu yapılara yapılacak olan iyileştirme projeleri ile fonksiyon kazandırılması ve endüstri tarihinin bölgede yaşatılması amaçlanmıştır. BAKKA tarafından hazırlanan bu raporda Avrupa Endüstri Mirası Rotası (ERIH) ağına üyelik gibi farklı uluslararası ağlara katılıma yönelik eylem planı da yer almış olup, ERIH üyeliği bu çalışmanın devamında ortaya çıkmıştır.
Zonguldak’ta Maden Müzesi’nin yanı sıra yine uygun görülen diğer endüstri unsurlarının ağa dâhil edilmeleri için çalışmalar devam etmektedir. Karaelmas Maden Şehitleri Müzesi ile yakın gelecekte faaliyete geçecek olan Üzülmez Kültür Vadisi için de girişimler başlatılacaktır. Cumhuriyetin ilk demiryolu hatlarından biri olan Karaelmas Ekspresi’nin de turistik amaçlı kullanılmasını yaygınlaştırarak endüstri rotalarında kömüre giden demiryolu olarak tanıtmak için de çalışmalar devam etmektedir. Bununla beraber, köklü bir sanayi kültürüne sahip Kdz. Ereğli ilçesi ile taşkömürünün bulunduğu ilk yer olan Kandilli arasındaki tren yolunun turizm rotası haline getirilmesi için başlatılan çalışmalar önemli bir seviyeye gelmiştir.
Söz konusu ERIH üyeliğinin yanında Zonguldak’ta turizm tanıtım ve geliştirme faaliyetleri kapsamında da çalışmalar yoğun şekilde devam etmektedir. UNESCO Küresel Jeoparkı Ağına Zonguldak Kömür Jeoparkı projesiyle adaylık süreci de başlatılmıştır. Bu çalışmada Zonguldak’ın taşkömürü ve içinde yataklandığı karbonifer kayaçlar odağında ve endüstri mirasını da içerecek şekilde süreç ilerletilmektedir. Hepsi bir arada düşünüldüğünde, Zonguldak’ın Türkiye’nin en özel endüstri mirası destinasyonlarından biri olduğu görülmektedir.
Bu çalışmalar Zonguldak ilinin marka değeri için oldukça önemli gelişmelerdir ve artarak devam edecektir. Zonguldak Maden Müzesi’nin yanında çalışmaları devam etmekte olan Kömür Deneyim Ocağı’nın ise Nisan ayında açılışının yapılması planlanmaktadır. Bu yatırımla Zonguldak, Türkiye’de yine bir ilki deneyim ve macera severlere yaşatacaktır.
Bugüne kadar yapılan ve Zonguldak Turizm Tanıtım Ofisi ile Zonguldak Kömür Jeoparkı Projesiyle kurumsallaştırdığımız bu çalışmalarla Zonguldak’ın; doğası, jeolojik değerleri, tarihi, kültür, endüstri mirası ve deneyim unsurlarıyla Türkiye’de turizmin yeni yüzü ve önemli bir destinasyonu haline geleceğine inanıyoruz.
